Πώς Γλύτωσαν οι Εβραίοι της Ζακύνθου από το Άουσβιτς

Πώς γλύτωσαν οι Εβραίοι της Ζακύνθου από τα χέρια των Ναζί και μετέπειτα τους φούρνους του Άουσβιτς; Ίσως εάν όλοι οι άνθρωποι ενεργούσαν με τον ίδιο τρόπο σε όλη την Ευρώπη, τα νούμερα να ήτανε διαφορετικά;

Οι Εβραίοι της Ζακύνθου γλύτωσαν από τους Ναζί

«Ιδού οι Εβραίοι σας», είπε ο επίσκοπος στον Γερμανό. Το χαρτί περιείχε μόνο δύο ονόματα. Το δικό του και του Δημάρχου.

Παρόλο που οι Εβραίοι της Ζακύνθου μοιράζονται παρόμοια ιστορία με τους Εβραίους των Ιονίων Νήσων, όλοι οι 275 επέζησαν του Ολοκαυτώματος.

Οι θαρραλέες ενέργειες του Επισκόπου Χρυσόστομου και του Δημάρχου Λουκά Κάρρερ, οδήγησαν το Yad Vashem να τους αναγνωρίσει ως δίκαιους μεταξύ των εθνών.

Εάν όλοι οι Ευρωπαίοι φερόντουσαν με τον ίδιο τρόπο, ίσως τα νούμερα να ήταν διαφορετικά.

Διαβάστε Επίσης

Ξεναγός Άουσβιτς στα Ελληνικά

Περισσότερα Άρθρα για το Άουσβιτς

Christaras A [CC BY-SA]

Ηρωική Παράδοση της Λίστας

Η ώρα της προθεσμίας είχε λήξει και ο Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστομος μαζί με τον Δήμαρχο Λουκά Καρρέρ συναντιούνται με τους Γερμανούς.

Ο Γερμανός Αλφρέντο Λιτ, έδειξε υπερβολικό σεβασμό προς τον επίσκοπο και χαιρέτισε τον δήμαρχο με επιτηδευμένη, τυπική ευγένεια.

Στην άλλη πλευρά στέκονταν οι Γερμανοί φρουροί, ενώ στο βάθος του δωματίου στεκόταν ο Μπέρενς με στυφνό ύφος και τα χέρια διπλωμένα μπροστά.

Οι προσπάθειες και οι απειλές του Μπέρενς δεν κατάφεραν μέχρι τότε να αποσπάσουν τον κατάλογο των Εβραίων.

Τώρα όμως, στο γραφείο του διοικητή, θα απολάμβανε τελικά το θέαμα του κληρικού και του δημάρχου να υπακούουν στις εντολές των Γερμανών.

Ήτανε γνωστό ότι σε άλλα νησιά, ιερείς, επίσκοποι , δήμαρχοι και πολλοί άλλοι φυλακίστηκαν και θανατώθηκαν επειδή προστάτευαν Εβραίους. Αυτά παθαίνουν όσοι δεν υπακούουν στις διαταγές άλλωστε.

Ο επίσκοπος κάνει ένα βήμα προς τον Λιτ και οι δύο άντρες έρχονται πρόσωπο με πρόσωπο, βγάζει το χαρτί από την τσέπη του και το δίνει στον διοικητή.

Στα Γερμανικά, ο επίσκοπος, ήρεμα πρόφερε τις ηρωικές λέξεις, που έμελλε να μείνουν στην ιστορία του Ελληνισμού: «Ιδού οι Εβραίοι σας».

Source: Maesi64 [CC0]

Σε αυτή την λίστα ήταν γραμμένα μόνο δύο ονόματα, στα Γερμανικά και στα Ελληνικά: «Χρυσόστομος, Μητροπολίτης Ζακύνθου, Λουκάς Καρρέρ, Δήμαρχος Ζακύνθου». Τίποτα άλλο δεν ήταν γραμμένο στο χαρτί.

Ο θυμός και η λύσσα που ζωγραφίστηκαν στο πρόσωπο του διοικητή είχαν άμεση επίδραση στον επίσκοπο. Τα συναισθήματα του φόβου αντικατέστησε η οργή και λέει στον Γερμανό διοικητή Λιτ:

«Σύμφωνα με τις διαταγές που έχετε, μπορείτε να συλλάβετε εμένα και όχι αυτούς. Αν αυτό δεν σας ικανοποιεί, τότε θα σας δείξω πόσο στενά δεμένος είμαι με τις αθώες αυτές Εβραϊκές οικογένειες.

Θα τους ακολουθήσω στη δραματική τους πορεία και θα μπω μαζί τους στους θαλάμους αερίων και στα κρεματόρια». Ο Μπέρενς τα είχε χάσει τελείως. Ως επικεφαλής της Γερμανικής φρουράς, δεν ήταν καθόλου συνηθισμένος στην απείθεια.

Η θρασεία παρακοή αυτού του νησιώτη υπερέβαινε κάθε ανοχή. Τράβηξε το Λούγγερ των εννέα χιολοστών και πλησίασε απειλητικά τον Χρυσόστομο.

Η βία όμως δεν ήταν μέρος του σχεδίου του Λιτ, τουλάχιστον την συγκεκριμένη στιγμή, έτσι άπλωσε το χέρι και σταμάτησε τον Μπέρενς. Ο δήμαρχος Καρρέρ, ο οποίος στεκόταν λίγα μέτρα πιο πίσω πάγωσε από τον φόβο. Η στάση του Λιτ άλλαξε.

Κοιτούσε άφωνος τον ηρωικό επίσκοπο, καθώς ποτέ δεν είχε έρθει αντιμέτωπος με μια τέτοια προσφορά. Η επίδραση που είχε αυτό την ηθική σκευή του Λιτ ήταν τρομερή. Ο πανίσχυρος Γερμανός αξιωματικός, υποχώρησε στον άνθρωπο.

Χλώμιασε και διαβεβαίωσε τον επίσκοπο ότι κατανοούσε την προσπάθεια να γίνει μια εξαίρεση για τους Εβραίους της Ζακύνθου. Ο Αλφρέντο Λιτ είπε ότι θα έθετε το θέμα στο Ανώτατο Συμβούλιο των Ναζί και συμφώνησαν να ξανασυναντηθούν. Χώρισαν χωρίς τυπικότητες.

Διαβάστε για τους Έλληνες στο Άουσβιτς

Βρείτε Ξενοδοχείο στην Ζάκυνθο

Booking.com

Η Επιστολή του Επισκόπου

Ο πατήρ Γεώργιος, ένιωθε δέος για τον πνευματικό του πατέρα, Χρυσόστομο, του οποίου η εντολή «Σώστε τους Εβραίους», ισοδυναμούσε με θείο λόγο ύπαρξης.

Ο νεαρός ιερέας ήθελε να κατανοήσει καλύτερα και να έρθει πιο κοντά στους αθώους αυτούς διωκόμενους ανθρώπους και στην πίστη τους. Φοβόταν και αυτός του Γερμανούς, όπως άλλωστε και όλοι οι Ζακυνθινοί.

Ο φόβος του όμως τον έκανε να δουλεύει μανιωδώς φτιάχνοντας ψεύτικα ποιστοποιητικά βάπτισης και ταυτότητες. Η νεαρή του σύζυγος, η πρεσβυτέρα Κατίνα, ήταν η έμπιστη βοηθός του στο έργο της «μεταστροφής» όσο το δυνατόν περισσότερων Εβραίων.

Πρώτα η Κατίνα επινοούσε χριστιανικά ονόματα και ετοίμαζε τα έγγραφα και ο πατήρ Γεώργιος τα υπέγραφε και τα παρέδιδε. Γνώριζαν πολύ καλά τι έπαθαν άλλοι ιερείς και επίσκοποι που πιάστηκαν να κάνουν το ίδιο πράγμα σε άλλες περιοχές.

Τους ανέπαυε όμως ο λόγος της γραφής για να συνεχίσουν το θεάρεστο έργο τους. Μια οικογένεια είπε στον ιερέα ότι δεν ήθελαν να φύγουν από το σπίτι τους, γιατί η γιαγιά ήτανε πολύ αδύναμη για μετακινήσεις.

Την άλλη μέρα το πρωί τους περίμενε ένα γαιδουράκι που έσερνε ένα κάρο με άχυρο και θα μετέφερε την γιαγιά σε ορεινό χωριό. Έπρεπε να συγουρευτούν ότι όλες οι Εβραικές οικογένειες είχαν βρει κρυψώνα ή είχαν αναχωρήσει για ορεινά χωριά πριν την επίσκεψή του με τους Γερμανούς.

Οι περισσότερες περιγραφές των όσων ακολούθησαν σβήστηκαν στο πέρασμα του χρόνου και άλλες χάθηκαν στους σεισμούς και τις φωτιές του 1953. Ευτυχώς ο γαμπρός του επισκόπου κατέγραψε και πάλι τα γεγονότα στο ημερολόγιό του:

«Πήγε στον Διοικητή... Είχε γράψει μια συγκινητική έκκληση στα Γερμανικά και του την έδωσε ζητώντας να την στείλει προσωπικά στον Χίτλερ μέσω ασυρμάτου.

Θύμιζε στον Χίτλερ ότι το 1924, όταν εκείνος ανερχόταν γοργά στο πολιτικό πεδίο, είχαν συναντηθεί και είχαν ανταλλάξει απόψεις και ικέτευε:

Παρακαλώ μην συλλάβετε τους Εβραίους της Ζακύνθου, εγγυώμενος προσωπικά ότι δεν είναι επικύνδινοι αλλά αξιοθαύμαστοι και ειρινικοί άνθρωποι.»

Δείτε την Ζάκυνθο

Η Στρατηγική του Επισκόπου

Όλοι γύρω από τον επίσκοπο συμμερίζονταν τον ευγενή σκοπό του για την διάσωση των Εβραίων αλλά δεν συμφωνούσαν με την στρατηγική του. Φοβόντουσαν ότι οι πράξεις του ήτανε προκλητικές και ότι μπορούσαν να προκαλέσουν αιματηρά αντίποινα.

Η στρατηγική του επισκόπου είχε μια προληπτική συνηστώσα. Δεν συμμορφωνόμαστε με Γερμανικές διαταγές αν δεν μας απειλήσουν με όπλο. Οι Εβραίοι ετοίμασαν μεν βαλίτσες, αλλά δεν παρουσιάστηκαν στον δημαρχείο, πήραν τα βουνά.

Ούτε ένας Ζακυνθινός Εβραίος δεν καταγράφηκε. Απογοητευμένοι οι Γερμανοί προχώρησαν στο «Σχέδιο Β». Άρχισαν να ερευνούν τα σπίτια που ήταν κοντά στην παραλία ψάχνοντας για Εβραίους και για Χριστιανούς που τους έκρυβαν.

Για να εμποδίσουν την φυγή από την πόλη οι Γερμανοί ναρκοθέτησαν τους δρόμους που οδηγούσαν στις εξόδους τις. Επιχείρησαν να στείλουν διμοιρίες στα βουνά για να αντιμετωπίσουν τους αντάρτες και να ψάξουν για Εβραίους.

Αυτό όμως δεν τους βγήκε σε καλό, γιατί οι αξιωματικοί τους δεν ήταν εκπαιδευμένοι για ανταροπόλεμο. Πολλοί από τους ορεινούς δρόμους ήταν στενοί, βραχώδεις και επικύνδινοι.

Το άνυδρο εσωτερικό του νησιού δεν είχε μονοπάτια και ο καύσωνας τους βασάνιζε. Οι Γερμανοί είχαν λίγους χάρτες, έλλειψη διερμηνέων και λιγοστό πόσιμο νερό.

Εκτός από όλα αυτά, οι αντάρτες επιτίθεντο νύχτα, ανατίναζαν γέφυρες και δρόμους, απέκλειαν τούνελ και ναρκοθετούσαν δρόμους.

Δείτε 11 Λόγους για Ένα Ταξιδάκι στην Πολωνία

Τελικά οι Εβραίοι Σώθηκαν

Μπορεί η υπόθεση της «Εξόδου» στην Ζάκυνθο να μην απαιτούσε κατάλυση των φυσικών νόμων, αλλά απαιτούσε ένα θαύμα. Το να ξεσηκώσεις 275 οικογένειες από τα σπίτια τους και να τους σκορπίσεις στα βουνά μέσα σε λίγες μέρες, είναι θαύμα από μόνο του.

Επίσης το να ζητήσεις από τον Θεό να πείσει τον διάβολο Χίτλερ να λυπηθεί τους Εβραίους απαιτούσε ανώτερες δυνάμεις. Ο Χρυσόστομος πίστευε ότι ο Θεός εργαζόταν μέσω του και ότι η ελεύθερη βούληση και η φιλανθρωπία μπορούν να σώσουν ζωές.

Είχε εμπιστοσύνη στον Θεό ότι θα του έδινε το θάρρος, την σύνεση και την αντοχή να σώσει τον λαό του. Ο επίσκοπος και ο δήμαρχος ήξεραν ότι όποια και να ήταν η απάντηση του Χίτλερ, δεν μπορούσαν να εμπιστευτούν τους Γερμανούς.

Όλοι οι Εβραίοι της Ζακύνθου ακόμα κινδύνευαν και έπρεπε όλοι να φύγουν προς τα ορεινά. Οι Γερμανοί είχαν ακόμα ένα μεγάλο πρόβλημα, ένα δεύτερο εχθρό, τα κουνούπια. Τα θύματα της ελονοσίας ήταν πολλά και καθήλωναν περισσότερους άντρες απότι οι αντάρτες.

Οι μαχητές της αντίστασης διακινδύνευαν την ζωή τους για να σώσουν τους Έλληνες Εβραίους. Το τραγικό παράδοξο είναι ότι στο τέλος του 45' δεκαπλάσιοι αντάρτες είχαν καταδικαστεί από τα δικαστήρια.

Έτσι ο επίσκοπος που έτρεχε να σώσει τους Εβραίους, την επόμενη χρονιά έτρεχε για να σώσει τους μαχητές της Αντίστασης. Τελικά τα νέα έφθασαν από το ανώτατο αρχηγείο του άξωνα στην έκκληση του επισκόπου.

Ο στρατιωτικός διοικητής τον καλούσε και του διερμήνευε: «Οι Εβραίοι της Ζακύνθου παραμένουν υπό την προσωπική ευθύνη του επισκόπου και του δημάρχου».

«Χριστιανοί και Εβραίοι αγκαλιάζονταν, δόξαζαν τον Θεό και ευγωμονούσαν τον επίσκοπο και τον δήμαρχο.» Μήπως αυτή ήταν μια πανούργα και ύπουλη τακτική για να βγουν οι Εβραίοι από εκεί που κρύβονταν;

Οι Γερμανοί το είχαν ξανακάνει στην Θεσσαλονίκη και τα Ιωάννινα, έτσι οι Έλληνες Εβραίοι παρέμεναν κρυμμένοι μέχρι και το τέλος του πολέμου. Ο επίσκοπος ζήτησε απο τον Λιτ ένα αντίγραφο της διαταγής του Χίτλερ, το οποίο του δώθηκε.

Δυστυχώς το αντίγραφο μαζί όλα τα υπόλοιπα αρχεία καταστράφηκαν στις πυρκαγιές που προκλήθηκαν από τους σεισμούς τον Αύγουστο του 1953.

Τι έγινε αργότερα;

Μέχρι και τον Αύγουστο του 1944, δεν ένιωσε κανείς κάποια απειλή να αιωρείτε στον ορίζοντα... Τότε στο λιμάνι μπήκε ένα πλοίο από το οποίο αποβιβάστηκε στο νησί μια ομάδα αξιωματικών. Ο Λιτ αντικαταστάθηκε από νέο διοικητή.

Η νέα διοίκηση αντιλήφθηκε ότι ο Λιτ δεν είχε καταγράψει τους Εβραίους και έδωσε εντολή να έρθουν τρία καίκια για τον εκτοπισμό. Οι αντάρτες ιδοποιήθηκαν αμέσως να είναι έτοιμοι για αναμετρήσεις με τους Γερμανούς.

Ο επίσκοπος και ο δήμαρχος κλήθηκαν αμέσως και ο επίσκοπος εξήγησε ότι δεν υπήρχαν Εβραίοι γιατί είχαν εξαφανιστεί στα Ορεινά. Απείλησαν να σκοτώσουν τον δήμαρχο ζητώντας ξανά κατάλογο των Εβραίων. Την ίδια νύκτα ο δήμαρχος διέφυγε από το νησί με βάρκα.

Ο Λιτ είχε εξαφανιστεί. Αργότερα μαθεύτηκε ότι είχε συλληφθεί και φυλακιστεί. Δεν είναι σίγουρο τι ακριβώς απέγινε. Κάποιοι λένε ότι τον σκότωσαν μετά το τέλος της Κατοχής και κάποιοι ότι δικάστηκε στη Θεσσαλονίκη.

Η αποχώρηση των Γερμανών

Ένα μήνα περίπου από την αποχώρηση του Λιτ, δόθηκε από τους Βρετανούς στο Χρυσόστομο μήνυμα για τους Γερμανούς. Το μήνυμα ήτανε αίτημα αποχώρησης, το οποίο καλούσε επίσης την αντιστασιακή οργάνωση ΕΑΜ/ΕΛΑΣ να παραδώσει τον οπλισμό της.

Από τις 4 μέχρι τις 10 Σεμπτεμβρίου 1944 στο νησί υπήρχε χάος. Υποχωρώντας οι Γερμανοί επιτίθοντο και λεηλατούσαν τα πάντα. Έκαιγαν σπίτια και κτήρια, ακόμη και μια εκκλησία. Σκόρπιζαν νάρκες με σκοπό να προκαλέσουν όσο γίνεται περισσότερους θανάτους.

Ελεύθεροι σκοπευτές των ανταρτών τους πυροβολούσαν ενόσω αποχωρούσαν, ενώ βρετανικά αεροπλάνα χτυπούσαν από αέρος. Στις 12 Σεπτεμβρίου, η Ζάκυνθος απελευθερώθηκε και επισήμως από τους Βρετανούς.

Άουσβιτς Με Ξεναγό

Συμπέρασμα

Η σωτηρία των Εβραίων της Ζακύνθου έχει θεωρηθεί θαύμα. Ίσως δεν ήταν Θεία ενέργεια, αλλά μια έκφραση θάρρους και συμπόνοιας μεταξύ ανθρώπων.

Μία σύχρονη παραβολή για καλούς ανθρώπους που με την αγάπη τους για τον συνάνθρωπο τους έσωσαν ζωές. Ο επίσκοπος Χρυστόστομος και ο δήμαρχος Καρρέρ ήταν δύο από αυτούς, αλλά υπήρχαν και άλλοι, τόσο Χριστιανοί όσο και Εβραίοι.

Και μετά είναι όλοι εκείνοι που ναι μεν δεν έκαναν τίποτε, αλλά και προς τιμή τους δεν είπαν τίποτε. Η ιστόρια της Ζακύνθου αφορά τα ηθικά ζητήματα και την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Αποδεικνύει τι σημαίνει υπεύθυνος πολίτης, τι σημαίνει ενσυναίσθηση και ανάληψη δράσης.

Διδάσκει ότι δεν μπορεί να υπάρχει πίστη, σύστημα ηθικών αξιών, κώδικας ηθικής, νομικό ή πολιτικό σύστημα με αδιαφορία στον πόνο και την οδύνη άλλων ανθρώπων.

Ο επίσκοπος Χρυσόστομος της Ζακύνθου και ο δήμαρχος Λουκάς Καρρέρ έκαναν τις δικές τους επιλογές, ανέλαβαν δράση και έσωσαν ζωές. Έτσι η Ζάκυνθος έγινε η μόνη Εβραική κοινότητα σε όλη την Ελλάδα που επέζησε άθικτη του Ολοκαυτώματος.

Αξίζει να θυμόμαστε τα μηνύματα και να μεταδίδουμε τα μαθήματα ανθρωπιάς και θάρρους που μας δίδαξαν αυτοί οι Έλληνες.

Βρείτε Φθηνές Πτήσεις

Άξιο Αναφοράς - Οι Εβραίοι της Δανίας

Δεν ήταν μόνο οι Εβραίοι της Ζακύνθου που σώθηκαν από ηρωικές προσπάθειες συνανθρώπων τους. Το 95% των Εβραίων της Δανίας σώθηκε επίσης από τις ενέργειες αρκετών ανθρώπων.

Από τους 8,000 Εβραίους της Δανίας, οι Γερμανοί κατάφεραν να εκτοπίσουν μόνο 500 περίπου και από αυτούς το 90% επέζησε του πολέμου. Πρώτα από όλα ο Γερμανός Werner Best προειδοποίησε έμμεσα τους Δανούς Εβραίους.

Μετά η αστυνομία βοήθησε αρκετούς Εβραίους να δραπετεύσουν στην Σουηδία με βάρκες ή σε φίλους προς τα έξω. Τελικά, μια δήλωση του επισκόπου της Κοπεγχάγης που διαβάστηκε στις Εκκλησίες στις 3 Οκτωβρίου του 1943 και έλεγε:

«Είναι χρέος της Χριστιανικής Εκκλησίας να προστατεύσει τους Εβραίους, όπου αυτοί και αν καταδιώκονταν για φυλετικούς ή θρησκευτικούς λόγους.

Ανεξάρτητα από τις διαφορετικές θρησκευτικές τους αντιλήψεις, πρέπει να πολεμήσουμε για το δικαίωμα των Εβραίων αδελφών μας να έχουν την ελευθερία που εμείς εκτιμούμε περισσότερο και από την ζωή».

Ηθικό δίδαγμα

«Δεν υπάρχει πίστη, ηθικές αξίες ή κώδικας ηθικής,

με αδιαφορία στον πόνο και την οδύνη άλλων ανθρώπων»

Συμφωνείτε;

Πηγή: Το Νησί των δικαίων - Seder Deno

Ελληνόφωνες Ξεναγήσεις Από Κρακοβία

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Disclosure Notes:

Some links on this page are affiliate links. Meaning, at no extra cost to you, I will earn a small commission, only if you book something through my links!

I recommend only the best-known companies and products!

Are you a Travel Writer? Register with GetYourGuide and start making money by recommending amazing tours worldwide. Find More info in the How to Make Money Online article

Many images on this website come from Pixabay - Free License.

Other images are mine and for the rest, I should have a link to the source of the picture.

Things Change from Time to Time! Have you seen anything wrong? Please send a message in order to correct it! Thank you for visiting ToursPoland.Com.

Last modification: Thu 25 Aug 2022

Άουσβιτς